Cukrzyca typu 2 pod kontrolą pacjenta
Wyjaśnienie najważniejszych pojęć
Szacuje się, że na cukrzycę choruje ponad 422 mln osób na całym świecie, z czego ok. 25-30% to osoby, u których choroba jeszcze nie została zdiagnozowana.
Cukrzyca jest grupą zaburzeń metabolicznych polegających na nieprawidłowej produkcji insuliny i/lub odpowiednim jej wykorzystaniu, w skutek czego poziom glukozy (cukru) we krwi wzrasta ponad normę. Podwyższony poziom cukru we krwi może wywoływać poważne szkody w organizmie.
Insulina to hormon produkowany przez komórki beta w trzustce i uwalniany do krwiobiegu. Insulina pomaga komórkom absorbować glukozę i wykorzystywać ją lub gromadzić na przyszłość. U osób zdrowych insulina utrzymuje właściwy poziom glukozy.
Cukrzyca typu 2, zwana także cukrzycą insulinoniezależną występuje u osób dorosłych. Jest to choroba, przy której występuje wyższy niż normalnie poziom cukru we krwi. Spowodowane jest to zbyt słabym działaniem insuliny lub zbyt niską jej produkcją. Większość osób cierpiących na cukrzycę typu 2 ma tak zwaną insulinooporność – oznacza to, że insulina w organizmie nie działa tak, jak powinna.
Zasady samokontroli cukrzycy – najważniejsze wskazówki i prawidłowe nawyki
Rozpoznanie cukrzycy typu 2 wymaga zmiany dotychczasowego stylu życia, przestrzegania odpowiednich zachowań zdrowotnych, a także samozaparcia i wytrwałości w stosowaniu się do zaleceń diabetologa. Cukrzyca wpływa na życie człowieka, a brak kontroli choroby może prowadzić do powikłań i zaburzeń w funkcjonowaniu chorego w codziennym życiu. Dlatego ważne jest, aby chory przestrzegał podstawowych zasad samokontroli i dbałości o własne zdrowie i życie.
1. Pomiar glikemii z użyciem glukometru
Glukometr to podstawowe urządzenie dla diabetyka, służące do pomiaru i kontroli poziomu glukozy we krwi. Krew do badania pobierana jest zwykle z opuszka palca, a cała czynność wraz z odczytem wyniku trwa kilkadziesiąt sekund.
Prawidłowa technika pomiaru glikemii obejmuje:
• sprawdzenie ważności pasków testowych do glukometru;
• staranne umycie rąk ciepłą wodą z mydłem, bez użycia środków dezynfekcyjnych oraz dokładnie ich osuszenie (ciepło powoduje rozszerzenie naczyń, przez co zwiększa się przepływ krwi w naczyniach włosowatych i ułatwia pobranie krwi);
• masaż dłoni od nasady w kierunku nakłuwanego palca (uciskanie końcówki palca powoduje rozcieńczenie krwi płynem tkankowym);
• umieszczenie paska testowego w glukometrze i natychmiastowe zamknięcie opakowania zbiorczego pasków testowych;
• nakłucie bocznej powierzchni opuszki palca;
• nałożenie kropli krwi na pasek testowy bądź przyłożenie kropli do końcówki paska (metoda elektrochemiczna) po pojawieniu się na ekranie glukometru ikony powiadamiającej;
• zabezpieczenie miejsca nakłucia jałowym gazikiem;
• odnotowanie wyniku pomiaru wraz z datą i godziną w tzw. dzienniczku samokontroli w celu przedstawienia wyników do analizy przez diabetologa.
Alternatywne miejsca nakłuć: wnętrze dłoni poniżej kciuka, wnętrze dłoni poniżej małego palca, wewnętrzna i zewnętrzna część przedramienia, ramię, łydka, uda – zewnętrzna strona.
2. Podawanie insuliny wstrzykiwaczem typu pen
Każdy wstrzykiwacz insuliny typu pen składa się z nasadki wstrzykiwacza, obudowy mieszczącej wkład, korpusu wstrzykiwacza z tłokiem, pokrętłem do ustawienia/podania dawki oraz okienkiem dawki. Dostępne są dwa rodzaje penów: jednorazowego i wielorazowego użytku.
Zasady aplikowania insuliny:
• insulinę podajemy podskórnie w następujące miejsca: przednio-boczna część ramienia, brzuch, uda, pośladki; Podając insulinę, należy omijać miejsca zmienione chorobowo (blizny, uszkodzenia skóry, zaniki i przerosty tkanki podskórnej, zmiany alergiczne) oraz widoczne naczynia krwionośne;
• insulinę można podawać pod kątem 45 lub 90 stopni, ujmując fałd skórny lub bez fałdu. Prawidłowo fałd skórny chwyta się kciukiem i palcem wskazującym, ewentualnie środkowym.
Technika wykonania wstrzyknięcia z fałdem skórnym
- przygotować wstrzykiwacz do podania insuliny – zdjąć nasadkę, zdezynfekować gumowy korek na ampułce z insuliną, dobrać i założyć igłę, wypełnić igłę insuliną poprzez wystrzyknięcie 1 jednostki, ustawić właściwą dawkę;
- unieść fałd skórny;
- wprowadzić igłę w środek fałdu pod kątem 90 lub 45 stopni (w przypadku kąta ostrego igłę należy ustawić ścięciem do góry);
- trzymając fałd, wstrzyknąć insulinę;
- odczekać 10–15 sekund lub policzyć do 10;
- wyciągnąć igłę;
- puścić fałd skóry.
Technika wykonania wstrzyknięcia bez fałdu skórnego
- przygotować wstrzykiwacz do podania insuliny;
- wprowadzić igłę pod kątem 90 lub 45 stopni (w drugim przypadku należy ustawić igłę ścięciem do góry);
- wstrzyknąć insulinę;
- odczekać 10–15 sekund lub policzyć do 10;
- wyciągnąć igłę.
3. Postępowanie w sytuacji wystąpienia hipoglikemii lekkiej
Hipoglikemia (inaczej niedocukrzenie) to zbyt niskie stężenie glukozy we krwi. Objawami najczęściej są: pocenie się, drżenie rąk, mrowienie wokół ust, kołatanie serca, uczucie głodu, zaburzenia koncentracji, osłabienie, niewyraźne widzenie, zaburzenia zachowania, takie jak agresja albo wesołkowatość.
Pierwsze reakcje w sytuacji zaobserwowania hipoglikemii lekkiej (jeżeli osoba z cukrzycą jest przytomna, spełnia polecenia i może połykać):
- oznaczyć poziom glikemii na glukometrze (w celu potwierdzenia hipoglikemii);
- przyjąć doustnie 10-20 g glukozy (tabletki zawierające glukozę, glukozę płynną) lub napój słodzony glukozą;
- ponownie oznaczyć glikemię po 10-20 minutach, aby upewnić się, że działania były skuteczne, a poziom glikemii wzrasta;
- gdy wartości glikemii wzrastają , można zjeść kanapkę lub inny posiłek;
- pomiar powtórzyć po 60 minutach i upewnić się, że stan zagrożenia minął;
- odnotować w dzienniczku samokontroli występujące objawy hipoglikemii, rodzaj zastosowanych działań.
4. Samokontrola i samopielęgnacja stóp
Systematyczne badanie stóp jest kluczowymi elementem zmniejszającym ryzyko rozwoju tzw. zespołu stopy cukrzycowej i ma wpływ na poprawę jakości życia chorego z cukrzycą.
Chorzy powinni przywiązywać szczególną uwagę do higieny stóp poprzez: zastosowanie specjalistycznych preparatów do codziennej pielęgnacji stóp, pielęgnację hiperkeratozy i modzeli stóp, profilaktykę grzybiczą stóp, dobór obuwia terapeutycznego, zastosowanie wkładek do butów, obcinanie paznokci u stóp i stałą kontrolę stanu skóry.
5. Wskazówki dietetyczne dla osób chorych na cukrzycę typu 2
- należy jeść często, lecz małe, urozmaicone i lekkostrawne porcje, według indywidualnego zapotrzebowania kalorycznego;
- starać się przestrzegać harmonogramu posiłków;
- nie przejadać się;
- wybierać pełnoziarnisty lub razowy chleb, makaron z pełnej mąki i niełuskany (ciemny) ryż, płatki owsiane, kaszę gryczaną i jęczmienną;
- codziennie jeść warzywa i owoce;
- ograniczyć spożycie tłuszczów, cukru i alkoholu;
- wybierać produkty węglowodanowe o niskim indeksie glikemicznym.
Negatywne konsekwencje nieprzestrzegania zaleceń diabetologa
Źle regulowana cukrzyca, czyli utrzymujący się przez wiele lat wysoki poziom cukru we krwi, może prowadzić do przewlekłych powikłań. Osoby cierpiące na cukrzycę, które bagatelizują konieczność samokontroli i przestrzegania zasad leczenia narażone są na poważne konsekwencje zdrowotne. Wśród najważniejszych wymienia się:
• Choroby nerek;
• Zawał serca i udar mózgu;
• Rany cukrzycowe i uszkodzenia żył w nogach;
• Uszkodzenia małych żył w oczach, co z kolei może prowadzić do osłabienia wzroku i ślepoty;
• Neuropatię z obniżonym czuciem w nogach/lub bólami nóg;
• Impotencję u mężczyzn;
• Choroby dziąseł i infekcje jamy ustnej.
Bibliografia:
Grycel S, Błachnio-Zabielska A. Cukrzyca typu 2 – epidemiologia i farmakoterapia. Probl Hig Epidemiol 2019;100(2):75-81.
Kurowska K, Szomszor M. Wpływ zachowań zdrowotnych na jakość życia u osób z rozpoznaniem cukrzycy typu 2. Diabetologia Praktyczna 2011;12(4): 142-150.
Polska Federacja Edukacji w Diabetologii. Zalecenia w opiece diabetologicznej PFED 2018 [online]. Dostęp na: http://www.pfed.org.pl/materia322y-pfed.html [08.04.2020].
Grzeszczak W, Cichocka A. Zalecenia dietetyczne dla osób z cukrzycą typu 2 [online]. Warszawa; ITEM Publishing: 2013. Dostęp na: https://www.servier.pl/poradnik/zalecenia-dietetyczne-1500-kcal.pdf [07.04.2020].
