Depresja może zniszczyć nasze życie
Każdy człowiek może doświadczyć sytuacji, w której wydaje mu się, że traci kontrolę nad własnym losem, brakuje mu sił do działania, a wręcz podstawowego funkcjonowania. Zaczynami zauważać niepokojące objawy i reakcje naszego organizmu, jak: ogólne zmęczenie, pogorszenie nastroju, ogólne przygnębienie, smutek i niechęć do podejmowania jakichkolwiek działań. Takie objawy mogą się utrzymywać przez jakiś czas – krótszy lub dłuższy. Jednak, czy od razu możemy mówić o tym, że za ten stan rzeczy odpowiedzialna jest depresja? Aby móc na czas zauważyć niepokojące objawy i skutecznie zapobiec depresji, ważne jest zapoznanie się z podstawowymi informacjami na jej temat i udanie się do specjalisty w celu jej zdiagnozowania.
Depresja – definicja
Termin „depresja” używany jest obecnie dość powszechnie, często zbyt dowolnie, w sposób nieuzasadniony, począwszy od określenia ledwie zauważalnego obniżenia nastroju, aż do zaburzeń zagrażających życiu. Zdarza się, że stanem depresji określamy zwyczajnie trudne momenty naszego życia.
Depresja natomiast definiowana jest jako szczególny rodzaj zaburzeń nastroju i emocji objawiająca się zaburzeniami psychopatologicznymi lub zachowaniami odbiegającymi od normy. Według Światowej Organizacji Zdrowia WHO (ICD-10), epizod depresyjny cechuje smutny nastrój utrzymujący się przez okres przynajmniej dwóch tygodni. Ponadto występuje utrata zainteresowań, niezadowolenie z aktywności, które zwykle sprawiają przyjemność, poczucie braku energii i zmęczenie, brak radości, ogólnie negatywna ocena sytuacji życiowej, a nawet lęk. Depresja z uwagi na objawy podstawowe i dodatkowe dzielona jest na depresję łagodną, umiarkowaną i ciężką.
Częstotliwość – kogo częściej dotyczy depresja?
Zaburzenia depresyjne są realnymi, częstymi zagrożeniami życia współczesnego społeczeństwa XXI wieku. Według WHO depresja zajmuje 4 miejsce w klasyfikacji najczęstszych problemów zdrowotnych, a według prognoz na kolejne lata może zająć nawet miejsce drugie. Dlatego też niczym wstydliwym jest przyznanie się do tego, że cierpi się na depresję, zwłaszcza mając tę wiedzę, że z takim samym problemem zmaga się bardzo wiele osób.
Prowadzone badania w zakresie częstotliwości występowania depresji wskazują, że są osoby bardziej podatne na czynniki stresujące, ułatwiające wystąpienie choroby. Do takich czynników zalicza się: neurotyzm, niekorzystne wydarzenia z życia dziecięcego oraz genetyczna podatność na zachorowania na depresję i zaburzenia lękowe. Ważne jest jeszcze to, żeby mieć świadomość, iż choroba ta występuje niezależnie od wieku, płci, wykształcenia czy pozycji społecznej.
Przyczyny depresji
Gdzie zatem jest przyczyna depresji, co odpowiada za jej wystąpienie i kogo może dotyczyć w większym stopniu prawdopodobieństwa? Odpowiedź nie jest tak oczywista, gdyż teorie powstawania zaburzeń depresyjnych są zróżnicowane i jest ich wiele.
Do najbardziej rozpowszechnionych teorii dotyczących przyczyn powstawania depresji zalicza się teorie wskazujące na podłoże biologiczne i społeczne. Wśród pozostałych czynników wymieniane jest także podłoże genetyczne, psychiczne, somatyczne czy biochemiczne. Specjaliści zauważają, że przyczyną depresji jest splot zdarzeń z całego życia człowieka.
Jedną z koncepcji wyjaśniających przyczyny zaburzeń depresyjnych jest koncepcja wskazująca na dysregulację hormonalną organizmu. Niedobory tyroksyny, testosteronu u mężczyzn, a u kobiet obniżenie estrogenu powodują objawy depresji jednobiegunowej. Duże znaczenie dla wytłumaczenia przyczyn depresji mają także badania nad neurotoksycznym wydzielaniem kortyzolu w sytuacjach pobudzenia (stresu). Z patogenezą depresji powiązane jest zaburzenie określane jako hiperkortyzolemia.
Zgodnie z biologicznymi teoriami zakłada się, że w depresji obserwujemy obniżenie poziomu serotoniny w korze czołowej, co prowadzi do obniżenia nastroju. Mniejsza aktywność w podwzgórzu odpowiedzialna jest za spadek apetytu w depresji, a niskim poziomem serotoniny w pniu mózgu tłumaczymy zaburzenia snu, zwłaszcza płytki, przerywany i znacznie skrócony sen.
Wyjaśnieniem przyczyn depresji zajmują się także teorie psychologiczne: psychoanalityczna, czy poznawczo-behawioralna. Naukowcy nurtu psychoanalitycznego twierdzą, że kluczową rolę w powstawaniu depresji odgrywają niezaspokojone potrzeby emocjonalne z okresu dzieciństwa. Z kolei w teoriach poznawczo-behawioralnych przyczyna depresji odnoszona jest do negatywnego postrzegania własnej osoby, świata i przyszłości, a odczucie to powstaje na skutek traumatycznych doświadczeń i negatywnych oddziaływań otoczenia.
Powyższe twierdzenia skazują na fakt, iż nie zawsze powinniśmy jednoznacznie szukać przyczyn wystąpienia depresji w naszej „słabej” psychice, gdyż prawdziwy powód może dotyczyć zwyczajnie biologicznych nieprawidłowości funkcjonowania naszego organizmu. Jeżeli jednak to zostanie wykluczone, wówczas szczególniejsza uwaga specjalisty zostanie zwrócona na kontekst psychologiczny.
Objawy depresji
Z uwagi na złożoną indywidualność każdej osoby zmagającej się z depresją objawy charakteryzują się dużą różnorodnością i zróżnicowanym nasileniem. Do objawów zaliczane są zarówno te psychiczne jak i somatyczne.
Aktualnie obowiązujące kryteria diagnostyczne depresji według ICD-10 wskazują na zestaw objawów, występujących w depresji z ich podziałem na dwa rodzaje.
Objawy psychopatologiczne:
· obniżony nastrój,
· utrata zainteresowań i zdolności do cieszenia się,
· lęk,
· obojętność emocjonalna,
· myślenie depresyjne,
· osłabienie koncentracji, pamięci i uwagi,
· urojenia,
· myśli i czyny samobójcze.
Objawy somatyczne:
· zaburzenia snu, zbyt wczesne budzenie się, lub problem z zasypianiem, zbyt długie spanie,
· zmniejszona energia prowadząca do wzmożonej męczliwości i zmniejszenia aktywności,
· spadek lub wzrost apetytu, a co za tym idzie problemy z wagą ciała,
· utrata zainteresowania seksem,
· ogólne zmęczenie.
Wśród innych objawów skazywanych przez pacjentów wymienia się także: poczucie niskiej wartości, beznadziejność swojej sytuacji życiowej i własnego życia, wysoki poziom lęku związany z niepokojem psychoruchowym, bezsenność, poczucie winy, nastrój dysforyczny – czyli stan głębokiego zaniepokojenia i niezadowolenia.
Rozpoznanie i diagnoza
Depresja wymaga natychmiastowej diagnozy. Wczesne wykrycie i leczenie depresji to jedyna metoda profilaktyki rozwoju tej choroby i sposób na jej pokonanie. W trakcie procesu rozpoznania i diagnozy zlecane są następujące badania, m.in.: badanie krwi obwodowej, stężenie witaminy B12 i kwasu foliowego, jonogram (sód, potas, wapń), ocena funkcji tarczycy, ocena funkcji wątroby, EKG, EEG, czasami badanie obrazowe mózgu (TK oraz rezonans magnetyczny MR), badanie neurologiczne, testy neuropsychologiczne.
Pod żadnym pozorem nie należy zwlekać z udaniem się do specjalisty, a o swoich problemach trzeba zwyczajnie rozmawiać i nie bać się poprosić o pomoc.
Piśmiennictwo:
Hammen C., Depresja. Modele kliniczne i techniki terapeutyczne. Wydawnictwo GWP, Gdańsk 2006.
Jasik K., et al., Czynniki związane z występowaniem depresji u osób dorosłych. Przegląd systematyczny literatury polskiej w latach 2009-2014. Journal of Education, Health and Sport. 2016;6(4):297-318.
Lelonek B., Wiraszka G., Depresja – współczesny problem zdrowia psychicznego i zagrożenie cywilizacji. [w:] Wybrane choroby cywilizacyjne XXI wieku, t. 2, Kowalczuk K., Krajewska-Kułak E., Cybulski M. (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku, Białystok 2016: 16-31.
Pużyński S., Wciórka J., Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD10. Opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne. Wydawnictwo Vesalius, Kraków 2007: 107-116.
Rajewska-Rager A., Rybakowski J., Rola stresujących wydarzeń życiowych w patogenezie depresji. Neuropsychiatria i Neuropsychologia. 2008;3(3-4):147-152.
Sęk H., Psychologia zaburzeń afektywnych. [w:] Psychologia kliniczna, t. 2, H. Sęk (red.), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007: 97-112.
